گلبهار: با استان اصفهان بیشتر آشنا شوید

شـهرستان نطنز يکی از مناطق تاريخی و مـهم استان اصفهان هست که از مناطق ديدنی و آثار تاريخی با ارزش و طبيعت زيبايی برخوردار است. وجود روستای تاريخی و با اهميت ابيانـه درون اين منطقه بـه همراه چندين مسجد تاريخی و مـهم با معماری جالب و ديدنی اهميت گردشگري اين منطقه را چندين برابر كرده است. آرامگاه ها و عمارت های قديمـی‏ و آتشکده های دوره های ساسانی، گوشـه ای از آثار تاريخی و مکان های ديدنی منطقه را تشكيل مي دهند.

صنايع و معادن

صنايع ماشينی نطنز عبارتند از:كارخانـه چينی و سراميک، كارخانـه های ريسندگی و بافند گی.در شـهرستان نطنز معادن مس، سرب، زغال سنگ، سنگ مرمر، سنگ ساختمانی، آهک، گچ، ‌نمقره وجود دارد. 

كوهستان های گلپايگان را مراتع سرسبز و ييلاقی تشکيل مـی دهند کـه همراه با رودخانـه ها ی منطقه چشم انداز طبيعی زيبايی بـه وجود مـی آورند. پيشينـه تاريخی و کهن شـهرستان گلپايگان، سبب وجود مساجد قديمـی و مراکز عبادی اسلامـی درون اين شـهرستان شده کـه علاوه بر تقدس و قدمت طولانی آن ها معماری خاص نيز از ويژگی های اين مکان ها است.

صنايع و معادن

صنايع كارخانـه ای شـهرستان گلپايگان، كارخانـه پنيرسازی، ماشين سازی، توليد پوليكا، توليد دانـه طيور، موزاييک سازی، سنگ بری و توليد گچ است. هم چنين با احداث سد سنگی روستای اختخوان درون 1335 زمين های زيادی بـه زير كشت رفت.

کشاورزی و دام داری

كشاورزی درون اين شـهرستان بـه گونـه سنتی است، ولی درسال های اخير تراكتور و خرمن كوب هم بـه كار گرفته مـی شود. فرآورده های كشاورزی شـهرستان گلپايگان، عبارتند از : گندم، نخود، ‌آفتاب گردان، لوبيا، عدس، ماش، ‌كنجد، سيب زمينی، ‌سبزی، چغندر قند، هويج، كدو، ‌بادمجان، فلفل، خربزه، هندوانـه، گرمك، طالبی، خيار، انگور، شبدر و يونجه. باغداری نيز درون اين ناحيه رونق دارد و گونـه های گوناگون ميوه مانند سيب، گلابی، گيلاس، گردو، آلبالو، بادام، و … درون آن يافت مـی شود. هم چنين دام پروری و مرغ داری سنتی و علمـی درون اين شـهرستان رواج داشته و بسياری از مردم اين منطقه بـه پرورش دام های ، بز، و طيور اشتغال دارند.

مشخصات جغرافيايي

شـهر گلپايگان، مركز شـهرستان گلپايگان، با پهنـه ای حدود 3 هزار و 360 هكتار، درون باختر استان اصفهان، درون مسير راه خمين – خوانسار، درون 33 درجه و 27 دقيقه و 15 ثانيه پهنای شمالی و 50 درجه و 17 دقيقه و 15 ثانيه درازای خاوری نسبت بـه نيمروز گرينوبچ و بلندی يك هزار و 830 متر از سطح دريا قرار دارد. اين شـهرستان از سوی شمال و باختر بـه استان مركزی، از خاور بـه شـهرستان برخوار و ميمـه و از جنوب بـه شـهرستان خوانسار محدود است. هوای گلپايگان معتدل و خشك بوده و بيش ترين درجه حرارت درون تابستان ها 37 درجه سانتی گراد بالای صفر و كم ترين آن ها درون زمستان ها 10 درجه زير صفر است. ميانگين باران ساليانـه گلپايگان 300 ميلی متر مـی باشد. شـهرستان گلپايگان از نواحی نيمـه بيابانی هست و بـه دليل نزديكی بـه كوير مركزی، بارندگی آن كم و دارای زمستان های سرد و تابستان های گرم است. درون اثر دگرگونی درجه حرارت بادهادی شديد درون روی زمين مـی وزد كه گاهی که تا چندين روز ادامـه دارد. ( به منظور اطلاعات بيش تر نگاه کنيد بـه اطلاعات جغرافيايی گلپايگان )

وجه تسميه و پيشينـه تاريخي

گلپايگان از شـهرهای كهن و بخشی از شـهرهای مركزی ايران است، كه پيوسته گاهواره فرهنگ و دانش بوده است. شـهر گلپايگان درون اصل « ورتپاتکان » بـه معنی شـهر يا سرزمين ورتپات بوده کـه يكی از نام های ايران نيز مـی باشد. سپس بـه مرور زمان «وردپاتكان»، «وردپاذكان»، «گردپاذكان»، «گلپادگان» و سرانجام «گلپايگان» شده است. ورد يا وارد، بـه معنی گل سرخ فارسی هست و درون نتيجه تغييراتی كه از روی قواعد زبان شناختی درون آن روی داده، واژه ورد تبديل بـه « گل » شده است. پات از مصدر پاييدن، بـه معنی نگاهبانی كردن است. و « وردپات » گل نگاهدار معنی مـی دهد. پات بعد از مدتی « پاذ» و سرانجام تبديل بـه « پای » شده است. واژه « كان » كه سپس « گان » گرديده درون آخر نام شـهرها و آبادی های بسياری چون اردكان، زنگان، ارزنگان و ارزنكان … آمده است. گلپايگان‌در اواخر دوران ساسانی از جايگاه تاريخی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و استراتژيك ويژه ای برخوردار بوده و گردپاذكان نام داشته است. شـهر گلپايگان درون دهه های نخستين سده نخست هجری قمری بـه دست مسلمانان افتاد و از آن بعد در قلمرو امويان، عباسيان، صفاريان، ديلميان، سلجوقيان، خوارزم شاهيان، مظفريان و ايلخانيان مغول قرار داشت. شـهر گلپايگان درون روزگار فرمانروايی صفويان از مراكز مـهم علم و ادب بوده است.

فلاورجان درون دشتی، درون كنار زاينده رود قرار گرفته هست و دارای بيشـه‌زار های پهناور است. كوه گردولی درون جنوب خاوری و كوه سنگالو درون خاور اين شـهر قرار دارند. رود زاينده رود از خاور فلاورجان مـی گذرد و جلوه ای زيبا بـه اين منطقه مـی بخشد. بناهای تاريخی اين منطقه نيز بر جذابيت های توريستی آن مـی افزايند.

صنايع و معادن

صنايع دستي و صنايع ماشيني مـهم ترين صنايع شـهرستان فلاورجان را تشكيل مي دهند.

کشاورزی و دام داری

مـهم ترين فرآورده های كشاورزی فلاورجان گندم، برنج، صيفی، سبزی و. . است. مردم اين ديار بـه پرورش ،، ‌بز، … و هم چنين مرغ داری و طيور نيز مـی پردازند.

مشخصات جغرافيايي

شـهر فلاورجان، مركز شـهرستان فلاورجان، با پهنـه ای حدود 510 هكتار، درون 32 درجه و 33 دقيقه پهنای شمالی و 51 درجه و 31 دقيقه درازای خاوری نسبت بـه نيمروز گرينويچ قرار دارد. اين شـهر از سوی شمال بـه روستای جلال آباد، ‌از جنوب بـه آبادی گارماسه، از باختر بـه روستای جوزدان، از خاور بـه زاينده رود و كوه سنگالو محدود است. اين شـهرستان از سوی شمال بـه شـهرستان خمينی شـهر، از جنوب بـه شـهرستان مباركه، از باختر بـه شـهرستان های نجف آباد و لنجان وازخاوربه شـهرستان اصفهان محدود است. اين شـهرستان بـه گونـه دشتی درون كناره زاينده رود قرار گرفته و دارای بيشـه زارهای پهناوری است. منابع آب آن، ‌رود زاينده رود، كاريز و چاه است. ( به منظور اطلاعات بيش تر نگاه کنيد بـه اطلاعات جغرافيايی فلاورجان)

وجه تسميه و پيشينـه تاريخي

در كرانـه راست زاينده رود، ‌ناحيه بزرگ « خالن لنجان / خالنجان / خولنجان » قرار دارد. مـهم ترين شـهر اين ناحيه پيش از اسلام ورگان بوده، كه عرب ها بـه آن فلاورجان گفته اند. ورگان از دو پاره « ور» يعنی كنار، كرانـه، پهلو، سو، پيرامون، … و « گان » بـه معنی مكان تشكيل شده و ورگان بـه معنای سرزمين يا شـهری است، درون كنار يا کرانـه رود زاينده رود. احتمالاَ درون نخستين سده های اوليه اسلامـی ورگان خراب شده و شـهر فيروزان جای گزين آن گرديده است. فيروزان ظاهراً درون سده 8 هـ . ق، كه ابن بطوطه از آن گذشته، وجود داشته است. واژه فلاورجان از دو پاره «فلا»، بـه معنی دشت پهناور بلند، و «ورجان» كه عربی شده ورگان هست به معنی دشت ورجان تشکيل شده است. و ممکن هست که اين منطقه درون روزگار باستان که تا اواخر دوران ساسانی، دشت ورگان ناميده مـی شده کـه با ورود فلاورجان خوانده شده است.
بعدها خان لنجان كه بـه اين ناحيه و مركز آن اطلاق شده، شايد جای فيروزان را گرفته است. خان لنجان بـه گونـه خالنجان و خولنجان نگاشته مـی شده و به نام « خان ابرار » يعنی كاروانسرای نيكوكاران نيز شـهرت داشته است. فلاورجان، مركز بخش لنجان پايين يکی از دو بخش خان لنجان بوده است. بـه باور لسترنج ، نويسنده كتاب جغرافيای تاريخی سرزمين های خلافت شرقی، خان لنجان يا فلاورجان كنونی، ‌ظاهرا با شـهر فيروزان پيشين برابری کرده و جايی هست كه آثار جغرافيايی و راه نامـه ها، آن را نخستين منزل گاه بـه سوی جنوب، درون راه باختری اصفهان - شيراز شمرده اند. درون سده 5 هـ . ق كه ناصر خسرو درون سفر بـه اصفهان از خان لنجان عبور كرده است، مـی گويد : بر دروازه شـهر، نام سلطان طغرل بيگ نوشته ديدم. درون زمان شاه عباس بزرگ صفوی (996- 1038 هـ . ق ) پلی بر روی زاينده رود بنا شده است، كه بـه مناسبت نام شـهر ورگان، بـه « پل ورگان » سرشناس گرديده است.

مکان های دیدنی و تاریخی

شـهرضا درون دوران صفوی از عمران و آبادی برخوردار بود و گسترش بسياری يافته است. از اين دوران آثار تاريخی بسياری درون اين ناحيه بر جای مانده است. جاذبه های طبيعی بسياری چون کوه ها و چشمـه ها و غارها درون اين شـهرستان پراکنده هستند کـه چشم اندازهای زيبايی بـه اين منطقه بخشيده است.

صنايع و معادن

شـهرستان شـهرضا دارای كارخانـه ريسندگی هست و كارخانـه های صابون پزی، كوزه های سفالين و روغن منداب گيری نيز درون آن وجود دارد. كارگاه هاي سنگ بری نيز درون اين منطقه وجود دارد كه سنگ های زينتی و ساختمانی را توليد مـی كند. شـهرستان شـهرضا از لحاظ معادن غنی بوده و مـهم ترين آن ها عبارتند از : معدن نمک حسن آباد، رامشـه، و جرقويه، معدن زغال سنگ شاه سيد علی اكبر، معدن سنگ مرمر اسفنداران درون 60 كيلومتری و معدن سرب كرويه درون 36 كيلومتری جنوب شـهرضا. شـهرضا از اقتصاد خوبی برخوردار بوده و مركز داد و ستد ايل قشقايی و لران ناحيه بوير احمدی است.

کشاورزی و دام داری

كشاورزی درون اين شـهرستان بـه دليل زمين های حاصلخيز رونق داشته و تمامـی فرآورده های سردسيری و معتدل درون آن كشت و پرورش داده شده و مـهم ترين آن ها انگور، گندم، جو، ‌ارزن، نخود و... مـی باشد. هم چنين درون شـهرستان شـهرضا دامداری رواج داشته و مردم شـهرضا درون زمين های كشاورزی خود بـه نگاهداری دام نيز مـی پردازند. درون دشت های پيرامون شـهرضا، مانند كمـه، موروک، ‌بودجان، هونجان و… گله های بزرگ پرورش مـی يابند.

مشخصات جغرافيايي

شـهرستان شـهرضا، با پهنـه ای حدود 3 هزار و 88 كيلومتر مربع، ‌در جنوب استان اصفهان، درون 32 درجه و يک دقيقه پهنای شمالی و 51 درجه و 52 دقيقه درازای خاوری نسبت بـه نيمروز گرينويچ، و بلندی 1 هزار و 825 متر از سطح دريا قرار دارد. اين شـهرستان از سوی شمال بـه شـهرستان مباركه، ازجنوب بـه شـهرستان سميرم و استان فارس، از خاور بـه شـهرستان اصفهان، و از باختر بـه شـهرستان مباركه و استان چهار محال و بختياری محدود است. پيرامون شـهرستان شـهرضا را كوهستان فرا گرفته و به دليل محدود بودن بـه نواحی كوهستانی درون باختر و جنوب و از سوی ديگر بـه نواحی پست كويری درون شمال خاوری، درون بيش ترين روزها نسيم ملايم با بادهای شديد، كه جهت آن ها از نواحی بلند بـه سوی شمال و شمال خاوی هست مـی وزد. بارندگی آن ناچيز و جزء نواحی خشک هست و‌ آب و هوای ناحيه بـه بخش های زير تقسيم مـی شوند: 1- آب و هوای گرم و خشک نواحی خاوری 2- آب و هوای كوهستانی جنوب و جنوب باختری كه بارندگی آن بيش از ديگر نقاط است.

وجه تسميه و پيشينـه تاريخي

شـهرضا درون گذشته «قمشـه» ناميده مـی شده است. قمشـه واژه ای پهلوی ساسانی است، كه از روزگار باستان بـه اين محل گفته شده و نخست « گمشـه » بوده است. برخی از محققين ريشـه واژه قمشـه را كومـه شـه دانسته و معتقدند کـه چون شاهان عهد قديم درون آن حدود بـه شكار مـی رفته و كومـه خوبی به منظور آن ها مـی ساخته اند، بدين نام موسوم گرديده است. شماری ديگر از پژوهش گران قمشـه را مرکب از دو پاره « قم » و « شـه » و به معنی جای شنده و روان و ماندگار دانسته اند. واژه قمشـه بـه معنای سرزمين پر كاريز نيز هست، و بيش تر زمين های كشاورزی شـهرضا نيز بـه وسيله كاريزها آبياری مـی شود. بـه هر حال درون 1305 هـ . ش نام اين شـهر از قمشـه بـه شـهرضا تغيير يافت.
شـهرضا پيش از اسلام وجود داشته و به گونـه آبادی بزرگی بـه نام قلعه سميرم بوده كه درون 14 فرسنگی اصفهان قرار داشته و دارای حصارهای استوار بوده است. بعد از برافتادن حكومت ساسانی، ‌شـهرضا نيز مانند نقاط ديگر ايران بـه چنگ تازيان افتاد. درون دوران اسلامـی از نقاط آباد و دارای اهميت بوده است. مرداويج زياری درون 319 هـ . ق ايالت جبال را گشود و شـهرضا هم جزو قلمرو او گرديد. شـهرضا درون دوران صفوی از عمران و آبادی برخوردار بود و گسترش يافت. از اين دوران آثار تاريخی بسياری درون اين ناحيه بر جای مانده است.

سواحل زاينده رود کـه يکی از زيباترين و بااهميت ترين رودهای ايران است، از مـهم ترين گردش گاه های اهالی شـهرستان فريدن بـه شمار مـی آيد.

صنايع و معادن

از صنايع معادن فريدناطلاعات مستندي درون ست نيست.

کشاورزی و دام داری

مـهم ترين فرآورده های كشاورزی سيب زمينی، گندم، جو، يونجه، غلات، نباتات علوفه ای، حبوبات و... است. همـه ساله هزاران تن سيب زمينی، از فريدن بـه ديگر نقاط صادر مـی گردد. هم چنين دامداری درون اين منطقه از رونق زيادی برخوردار بوده و همـه ساله شمار زيادی دام زنده به منظور ذبح، گوشت، پوست و لبنيات بـه شـهر اصفهان صادر گرديده و لبنيات آن فراوان و سرشناس است.

بنای مسجد جامع اردستان درون مركز محله محال اردستان واقع شده و از كهن ‌ترين مساجد ايران هست كه براساس بررسی های صورت گرفته‎؛ ‌بنای اوليه آن، مربوط بـه قرون اوليه اسلامـی هست و درون دوره سلجوقی تجديد بنا و در دوره های ديگر، بخش‌های مختلفی بـه آن اضافه شده است. هم چنين بنای مسجد جامع زواره دربخش مركزی زواره، درون 15 كيلومتری شمال خاوری اردستان واقع شده و با توجه بـه مدارک موجود، اولين مسجد چهار ايوانی ايران هست كه درون دوره سلجوقی ساخته شده و اصالت خود را بـه نحو شايسته‌ای محفوظ داشته است. اين مسجد ها بـه علاوه آرامگاه هاي تاريخي مـهم ترين مكان هاي تاريخي شـهرستان اردستان را تشكيل مي دهند.  

صنايع و معادن

اردستان دارای معدن منگنزی از گونـه عالی است، کـه 75 درصد منگنز دارد و مواد خارجی آن ناچيز است.
 

کشاورزی و دام داری

كشاورزي درون ناحيه اردستان بيش تر بـه صورت ديمي و كم تر بـه صور ت آبي و باغ داري است. دام داري نيز درون اين شـهرستان بـه صورت سنتي رواج دارد.  

مشخصات جغرافيايي

شـهرستان اردستان، با پهنـه ای حدود 11 هزار و 293 كيلومتر مربع درون شمال استان اصفهان، ‌در جنوب كوير نمك، درون 33 درجه و 23 دقيقه پهنای شمالی و 52 درجه و 22 دقيقه درازای خاوری نسبت بـه نيمروز گرينويچ قرار دارد. اين شـهرستان از شمال بـه استان سمنان، از باختر بـه شـهرستان های كاشان، نطنز و برخوار و ميمـه، از خاور بـه شـهرستان نايين و از جنوب بـه شـهرستان های اصفهان و نايين محدود است. آب و هوای اين شـهرستان گرم وخشک بوده و بيشترين درجه حرارت درون تير و مرداد و كم ترين آن درون دی و بهمن است. پوشش گياهی اين ناحيه از گونـه استپ بيابانی است. كوه های غير منظمـی از شعبه های كوه كركس، از جنوب شـهرستان مـی گذرد و بلندی آن از سطح دريا يک هزار و 207 متر مـی باشد.
 

وجه تسميه و پيشينـه تاريخي

بنا بر روايتی، نام اردستان از دو پاره‌ی «ارد» بـه معنی مرد خشمگين و «ستان» بـه معنای مكان تشكيل شده است. يعنی سرزمين مردان غيور و خشمگين. بـه روايتی ديگر اردستان از بناهای اردشير دراز دست هست و معنای آن، استان و محل اردشير بوده و به دليل كاربرد زياد آن بـه اردستان تبديل شده است. هم چنين بر پايه افسانـه ای، اردستان مسكن رستم، جهان پهلوان سيستانی بوده و به ارگ دستان سپس بـه ارگستان و سرانجام بـه اردستان سرشناس شده است. اردستان شـهری هست كهن، و بر پايه گفته های تاريخ نگاران ايرانی و عرب، درون دوران اشكانی، پايتخت اردوان چهارم بوده است. اردشير اول، بنيان گذار پادشاهی ساسانی، آتشكده ای درون آن جا بنا كرده و انوشيروان نيز درون اين شـهر بـه دنيا آمده است. درون دوران اسلامـی و اواخر سده 3 هـ . ق اردستان شـهری استوار و دارای بارويی با پنچ دروازه و يک ميل مربع پهنـه بوده است. اين شـهر درون دوران آل بويه با نطنز، بلوكی را تشكيل مـی داده كه مركز آن اردستان و جايگاه فرمانروايی حاكم ديلمانان بوده است. اردستان درون دوران صفويه از شـهرهای آباد و مـهم ايران شمرده مـی شد. مـی گويند مردم اردستان درون برابر چپاول و كشتار افغان ها، چنان پايداری كردند كه اشرف افغان ديوانـه شد. درون دوران قاجاريه بـه ويژه درون زمان حكومت ناصرالدين شاه اردستان جای گاه بهتری يافت و آرام بود، اما بعد از كشته شدن ناصرالدين شاه اين ناحيه نا امن شد.
 

قرن هاست کـه اصفهان را نصف جهان مـی نامند. اصفهان از شـهرهای بسيار قديمـی ايران هست که موجوديت تاريخی آن بـه هزاره سوم قبل از ميلاد مـی رسد. اصفهان منطقه ای بـه قدمت تاريخ تمدن و فرهنگ ايران هست که آثار بديعی ازهمـه ادوار را با خود دارد. موقعيت طبيعی و جغرافيايی آن درون مرکز فلات ايران، خاک حاصل خيز و وجود زاينده رود بـه آن امکان داده کـه در دوره های مختلف از مراکز مـهم فعاليت اقوام ساکن درون اين مرز و بوم باشد و يادگارهای با ارزش تاريخی زيادی از اين اقوام را درون دل خود داشته باشد. بـه همين سبب اصفهان را موزه هميشـه زنده دنيا مـی دانند کـه از مکان های ديدنی و آثار تاريخی بسيار با ارزشی برخوردار است. هر يک از آثار اصفهان درون دوره ای ساخته شده و ياد آورعظمت آن دوره زمانی است.
قدمت طولانی و معماری با ارزش بناهای تاريخی اصفهان سبب شده کـه برخي آثار تاريخی منطقه مانند ميدان بزرگ نقش جهان درون فهرست آثار ثبت شده سازمان ملی يونسکو قرارگيرند. کاخ چهل ستون از جمله بناهايی هست که اصفهان ملقب بـه نصف جهان بخش مـهمـی از شـهرت خود را مديون آن هست و عمارت تاريخی هشت بهشت نمونـه ‌ای از كاخ ‌های محل سكونت آخرين سلاطين دوره صفوی است. کاخ عالی قاپو نمونـه منحصر بـه فرد و يکی از عجايب معماری كاخ‌های عهد صفوی است. منارجنبان از جمله بناهايی هست که ازمعماری شگفت انگيزی برخوردار مـی باشد. مسجد شيخ لطف الله از شاهكارهای معماری و كاشی كاری ايران درون نيمـه اول قرن يازدهم هجری است. بازار بزرگ اصفهان کـه يکی از زيباترين بازارهای شـهرهای ايران و حتی جهان اسلام بـه شمار مـی رود و پل تاريخی ، زيبا و معروف سی و سه پل (الله وردی خان) بـه همراه ده ها مکان ديگر تنـها گوشـه ای از زيبايی های تاريخی اصفهان هستند.
اصفهان نـه تنـها دارای ده ها مسجد تاريخی، کاخ ها و عمارت های کم نظير، پل ها و باغ های با ارزش، کتيبه ها وسنگ نبشته های تاريخی، کاروان سراها و... است، بلکه از جاذبه های طبيعی خوبی نيز برخوردار مـی باشد. بزرگ ترين رودخانـه فلات مرکزی ايران" زاينده رود" کـه ازميان زيباترين شـهر ايران عبورمـی کند، آبشارها، تالاب ها و باتلاق های مـهمـی چون باتلاقخونی - کـه ازتالاب های با ارزش و نادر فلات مركزی ايران بـه شمار مـی آيد- بـه همراه مناطق حفاظت شده غنی، سبب رونق جاذبه های طبيعی اصفهان شده اند.
مجموع آثار طبيعی وجاذبه های کم نظير و متعدد تاريخی اين شـهرستان بر ارزش، اعتبار و شـهرت جهانی اصفهان افزوده وسبب شده سفر بـه اصفهان درون فهرست آرزوهای رويايی جهانگردان کشورهای مختلف جهان قرار گيرد.

صنايع و معادن

صنايع اصفهان دارای قدمتی تاريخی هست و صنعت كاران اصفهانی مشـهورترين صنعت گران ايرانی بـه شمار مـی آيند. صنايع دستی استان اصفهان از دير باز بـه عنوان نماينده هنر اصيل مردم ايران، درون جهان سرشناس شده است. از اين رو، اگر اصفهان را گاهواره صنايع دستی ايران بناميم، سخنی بـه گزاف نگفته ايم. نام اصفهان بی درنگ تصوير خاتم کاری، كاشی كاری، معرق، تابلوهای مينياتور، قالی های نفيس ابريشمـی و نقش های زيبای پارچه قلم كار را تداعی مـی كند. استان اصفهان از کانون های مـهم صنعت ايران بـه شمار مـی آيد. وجود مجتمع های صنعتی فولاد مبارکه، ذوب آهن، صنايع ريسندگی، پالايش گاه اصفهان، صنايع نظامـی، صنايع خوراکی و. . . اهميت صنعتی اين استان را بـه خوبی نشان مـی دهد.
اصفهان دارای معادن متعددی نيز هست كه درون حال حاضر بخشی از اين معادن فعال بوده و مورد بهره برداری قرار گرفته و به مصرف صنايع سبنگين مـی رسد و برخی بـه گونـه نيمـه فعال و تعطيل هست كه با بررسی و پژوهش های بيش تری درون آينده، درون راستای گسترش صنايع كشور مورد استفاده قرار خواهد گرفت. مـهم ترين معدن هايی كه درون حال حاضر درون اين استان مورد بهره برداری قرار دارد، عبارتند از : - معدن های سرب و روی ايران كوه، كوه انجير و روستای تيران کـه در باختر شـهرستان اصفهان قرار دارند. معادن اين شـهرستان، عبارتند از : معدن سنگ ساختمانی، سرب، روی، مس، نمک، منگنز.

کشاورزی و دام داری

مـهم ترين فرآورده های كشاورزی اين شـهرستان عبارتند از: چغندرقند، پنبه، گندم، جو، ‌سبزی، و گونـه های ميوه مانند : زردآلو، گيلاس، هلو، گلابی، انگور، خربزه، هندوانـه، ‌خيار، …. از جمله ميوه هايی كه درون شـهرستان اصفهان سرشناس اند، گونـه های زردآلو است. كه درمحل، آن را شكرپاره مـی نامند و گلابی كه گونـه مرغوب آن را شاه ميوه مـی گويند. كشت گندم، علوفه، پنبه، صيفی جات و … نيز بسيار رايج است. درون شـهر اصفهان و پيرامون آن، درختان ميوه هسته دار و دانـه دار نيز كشت مـی شود.

مشخصات جغرافيايي

مرکزشـهرستان اصفهان، درون جنوب استان اصفهان، ‌در 32 درجه و 38 دقيقه پهنای شمالی و 51 درجه و 39 دقيقه درازای خاوری نسبت بـه نيمروز گرينويچ قرار دارد. اين شـهرستان از سوی شمال بـه شـهرستان های نايين، اردستان و برخوار و ميمـه، از خاور بـه استان يزد، ‌از باختر بـه شـهرستان های خمينی شـهر، فلاورجان، مباركه، شـهرضا، ‌و از جنوب بـه استان فارس محدود است. بلندی شـهرستان اصفهان از سطح دريا 1 هزار و 575 متر هست و بخش دشتی آن، از آبرفت رودخانـه زاينده رود تشكيل يافته و در پای دامنـه های خاوری بلندی های زاگرس قرار گرفته است. از سوی جنوب باختری فاصله چندانی با دامنـه كوه های زاگرس نداشته اما از شمال خاوری درون فاصله دورتری از كوه های مركزی قرار گرفته است.
آب و هوای آن معتدل و فصل های چهارگانـه آن منظم است. بادهای اين شـهرستان باختری هست و درون تابستان جهت خاوری و آرامـی دارد. بيش ترين درجه حرارت درون اصفهان 42 و كم ترين درجه حرارت 16 درجه سانتی گراد ثبت شده است.
اين شـهرستان از نظر پوشش گياهی درون رديف نواحی فقير ايران بـه شمار مـی رود، زيرا گذشته از دره زاينده رود كه بـه دليل مساعد بودن شرايط لازم دارای پوشش گياهی كافی است، ‌نقاط ديگر شـهرستان بـه دليل وجود آب و هوای بيابانی و نيمـه بيابانی، كمـی باران و تبخير شديد، ‌دارای پوشش گياهی ناچيز است. شـهر اصفهان، درون دشتی رسوبی، كه از حاصلخيزترين دشت های فلات مركزی ايران مـی باشد، بنا گرديده است. اين دشت، درون دوران چهارم زمين شناسی، درون نتيجه رسوب گذاری رودخانـه زاينده رود بـه وجود آمده است.
شـهر اصفهان دارای آب و هوای خشک با توان تبخير شديد است. درون بخش بندی آب و هوايی Koppen، اين شـهر بـه عنوان آب و هوای بيابانی خشرد شناخته شده است.
مـهم ترين رودخانـه شـهرستان اصفهان زاينده رود هست كه از بلندی زردكوه بختياری سرچشمـه مـی گيرد و با كندن تونل كوهرنگ بـه درازای 2 هزار و 823 متر، درون سال 1332 ه . ق، بخشی از آب سرچشمـه رود كارون را بـه زاينده رود برگردانده و به گسترش كشاورزی شـهرستان كمک زيادی شده است. بلندی های پيرامون شـهر اصفهان عبارتند از : پيلا يا پيلارته ( سيد محمد ) درون شمال باختری، تپه آتشگاه و كوه دنبه درون باختر و كوه كلاه قاضی، شاه كوه و صفه درون جنوب و تپه های آبشار و شـهرستان درون خاور. درون پست ترين نقطه شـهر، رودخانـه زاينده رود درون جهت باختر بـه خاور جريان دارد. زاينده رود كه بزرگترين رودخانـه مركزی ايران است، از زردكوه تاخونی را‌ آبياری مـی كند. ( به منظور اطلاعات بيش تر نگاه کنيد بـه اطلاعات جغرافيايی اصفهان )

وجه تسميه و پيشينـه تاريخي

اصفهان بـه سبب پيشينـه تاريخی کهن خود درون طول تاريخ با نام هايی چون: آپادانا، آصف هان، اَسباهان،اِسبهان، اِسپهان، اسپينر، اسفاهان، اِسفهان، اصفهان، اصفهانک، انزان، بسفاهان، پارتاک، پارک، پاری، پرتيکان، جی، داراليهودی، سپاهان، شـهرستان، گابا، گابيان، گابيه، گبی، گی، نصف جهان و يهوديه نيز خوانده شده است.
بسياری از پژوهش گران بر اين باورند کـه اختصاص اين ناحيه درون پيش از اسلام - بـه ويژه درون دوران ساسانيان – بـه گرد آمدن سپاهيان مناطق جنوبی ايران، مانند : کرمان، فارس، خوزستان، سيستان،. . . وجه تسميه آن بـه « اِسپهان »، بوده و سپس درون بعد از اسلام تحت تأثير زبان عربی بـه « اصفهان » تغيير شکل داده است. شـهر اصفهان، مرکز اين منطقه مـهم روزگاری پايتخت ايران بـه شمار مـی رفته هست و درون دوران ايلامـی ها، استان کنونی اصفهان يکی از ايالت های کشور « اَنزان » يا « اَنشان » بوده است.
در زمان هخامنشيان نام اين ايالت و مرکز آن، از اَنزان بـه گابيان (گابا/گادوگای) تبديل يافته و به سبب آبادانی، محل زندگی پادشاهان هخا نيز بوده است. درون دوران اشکانيان اين منطقه يکی از ايالت های پهناور پادشاهی اشکانی و شـهر اصفهان پايتخت آن بوده، حاکم آن عنوان شاه داشته است.
اردشير پاپکان مؤسس سلسله ساسانی، درون تعقيب اردوان پنجم - آخرين پادشاه اشکانی - از مداين بـه منطقه اصفهان آمده، با غلبه بر ساتراب (استاندار) آن، اصفهان را گشود. درون زمان ساسانيان، منطقه اصفهان اهميت بسياری داشته و جنبه دفاعی و نظامـی آن، کـه مرکز گردآوری سپاه بوده، بر ارزش جغرافيايی اش، افزوده است. درون اين دوره خانواده بزرگ ايرانی « اسپوهران » يا « هفا » بر اصفهان حکمرانی مـی کرده اند. بر اساس پاره ای از پژوهش ها، درون اواخر اين دوران، يزدگرد بـه خواهش همسرش « شوشن دخت » يک کلنی يهودی درون مرکز آن () ايجاد کرد. گِی کـه بعدها « اليهوديه » يا کوی يهودی ها ناميده شد، آن بخش از شـهر کنونیِ اصفهان هست که بازار بزرگ اصفهان درون آن قرار دارد. از اين روی، بيش تر مکان های اسلامـی کنونی اين بخش، درون گذشته متعلق بـه يهودی ها بوده است.
هنگام ورود مسلمانان بـه ايران، ‌اصفهان شامل دو شـهر بود، جی و يهوديه درون باختر جی بود، كه اصفهان كنونی همان يهوديه است. درون 23 يا 24 هـ . ق، اصفهان بـه دست مسلمانان افتاد و تا حدود 300 سال، حاكمانی از سوی خلفا درون آن جا فرمانروايی مـی كردند.
پس از روی كار آمدن ديلميان، حسن ركن الدوله ديلمـی، اصفهان را پايتخت خود كرده درون توسعه آن كوشيد. بـه دستور وی ديوار ميان كوی های جی و يهوديه را برداشته بارويی بـه دور شـهر كشيده شد، ‌كه دورش حدود 21 هزار گام بود.
در محرم سال 433 هـ . ق، طغرل سلجوقی بعد از يک سال محاصره درون دومين لشگرکشی خود بـه اصفهان آن را گشود و حکومت ديالمـه کاکويه را از اين منطقه بر انداخت. طغرل 12 سال درون اصفهان زندگی کرد و پانصد هزار دينار خرج ساختمان ها و امور خيريه، مسجدها و خانقاه ها کرد.
پس از سال 633 هـ . ق، کـه اصفهان توسط سپاهيان اوکتای قاآن، جانشين چنگيز گشوده شد، اين منطقه درون سيطره مغولان قرار گرفت. عمق و غنای فرهنگی ايرانيان بـه اندازه ای بود کـه در کمتر از نيم قرن اين قوم خونريز را آداب و فرهنگ آموختند. چنان کـه در زمان حکومت سلطان محمد اولجايتو کـه در آغاز سده 8 هـ. ق بـه حکومت رسيد درون اصفهان همانند ديگر نقاط ايران مسجد و بناهای متعددی ساخته شد. يکی از مشـهورترين و زيباترين اين آثار، محرابی هست گچ بری درون مسجد جامع اصفهان کـه به محراب اولجايتو معروف گرديده است.
پس از درون گذشت ابو سعيد بهادر خان، سومين ايلخان مسلمان مغول، شاهزاده گان و اميران بر شـهرها ومناطق ايران چيره شدند و چندی فرزندان امير چوپان درون اصفهان حکومت د و سپس شاه شيخ ابو اسحاق اينجو، بر آن دست يافت. حکومت خاندان اينجو با کشته شدن ابواسحاق بـه دست مظفريان پايان يافت، و حکومت مظفريان نيز درون اواخر سده 8 هـ. ق، با کشته شدن شاه منصور آخرين پادشاه اين خاندان درون نزديکی شيراز بـه دست تيمور لنگ، بـه سرانجام خود رسيد. تيمور سپس رهسپار اصفهان گشت و در ماه رجب سال 795 هـ. ق، اصفهان را گشود. اصفهان درون اواخر دوره تيموری، چندی نيز درون قلمرو ترکمانان قراقويونلو قرار گرفت.
هر چند بعد از تأسيس سلسله صفوی بـه دست شاه اسماعيل صفوی درون سال 906 هـ. ق، وی تبريز را بـه عنوان پايتخت برگزيد؛ اما از سال 1000 هـ. ق شاه عباس کبير پايتخت را بـه اصفهان انتقال داده درون طول 42 سال حکومت خود، پيوسته بـه عمران و آبادی کشور، بـه ويژه اصفهان پرداخت. ايجاد ميدان بزرگ نقش جهان، عالی قاپو، مسجد شيخ لطف الله و سردر قيصريه، مسجد شاه، بازار شاهی، خيابان چهار باغ، شـهرک جلفا، کليساهای تاريخی،. . . درون اين شـهر نتيجه گام ها و تلاش های شاه عباس بزرگ است.
پس از شاه عباس، هر يک از شاهان صفوی نيز بـه نوعی درون آبادانی اصفهان کوشيدند. شاه صفی بنای امام زاده اسماعيل را درون محل آن، بـه خوبی تعمير و تزيين کرد. هم چنين دَرِ بزرگ مسجد شاه را نقره پوش و طلا کاری نمود. شاه عباس دوم بناهايی چون کاخ پادشاهی چهل ستون و ساختمان پل خواجو و ساختمان های سلطنتی کرانـه زاينده رود، مانند هفت دست، آيينـه خانـه، و نمکدان را ساخت و باغ پهناور سعادت آباد را ايجاد کرد. شاه سليمان کاخ هشت بهشت را بنا نمود و شاه سلطان حسين نيز مدرسه سلطانی يا مدرسه چهار باغ، سرای فتحيه (محل مـهمانسرای شاه عباس) و بازارچه شاهی را بنا کرد.
در سال 1135 هـ. ق، شاه سلطان حسين اصفهان را بعد از هفت ماه محاصره و قحطی شديد بـه محمود غلجايی تسليم کرد. چون تهماسب ميرزا درون قزوين از استعفای پدرش آگاه شد، خود را شاه خواند و برای بعد گرفتن پايتخت بـه تلاش افتاد. محمود غلجايی ( محمود افغان ) سرانجام بعد از 30 ماه حکومت، درون سال 1137 هـ. ق، بـه دست پسر عمويش اشرف غلجايی کشته شد و اشرف درون اصفهان بـه حکومت رسيد.
در دوران قاجاريان نيز، اگرچه پايتخت، ديگر بـه تهران منتقل گرديده بود؛ اما اصفهان هم چنان از اهميت فوق العاده ای برخوردار بود. درون اين دوران درون پاره ای از بنا ها تغييراتی داده شد. يکی از حاکمانی کـه در اين دوران مدت طولانی بر اين شـهر حکم راند، ظل السلطان فرزند ناصرالدين شاه بود.